Nhân trần là vị thuốc đông y được sử dụng từ lâu đời với nhiều tác dụng nhưng nhân trần tính mát nên có nhiều trường hợp cần lưu ý khi sử dụng.
Nhân trần còn có tên gọi khác là chè nội, chè cát, hoắc hương núi, mao xạ hương, nhân trần có tên khoa học Adenosma caeruleum R. Br. thuộc họ hoa mõm chó Scrophulariaceae.
Nhân trần là vị thuốc đông y được sử dụng từ lâu đời với nhiều tác dụng, không chỉ vậy mà nhân trần còn được nghiên cứu và xác thực những chức năng trong việc điều trị bệnh lý gan mật.
Tác dụng của nhân trần
Giúp hỗ trợ trong điều trị viêm gan cấp
Viêm gan cấp do virus gây ra ảnh hưởng tới chức năng gan gây ra vàng da, chán ăn, đầy bụng, chậm tiêu, trên xét nghiệm có tình trạng tăng men gan, tăng bilirubin m.áu. Đã có nghiên cứu chỉ ra việc sử dụng nhân trần trong đợt cấp viêm gan virus giúp các chỉ số men gan, bilirubin về ngưỡng bình thường, các triệu chứng ở người bệnh cũng được cải thiện rõ rệt như giảm vàng da, hết mệt mỏi, hết đau ở vùng gan, ăn ngon miệng hơn.
Do đó nhân trần tăng cường chức năng thải trừ độc của gan, tác dụng kháng viêm mạnh ở giai đoạn cấp tính, kháng khuẩn.
Tác dụng lợi mật điều trị viêm túi mật
Tác dụng của nhân trần giúp tăng tiết mật. Trong thành phần nước sắc nhân trần có chất 6,7-dimethoxycoumarin có tác dụng lợi mật và giảm trương lực cơ vòng Oddi, do đó giúp việc bài tiết mật trở nên dễ dàng hơn. Tránh tình trạng tắc mật, gây nên nhiều dấu hiệu bất thường.
Hạ lipid m.áu
Theo nghiên cứu thì nhân trần cũng có tác dụng hạ mỡ m.áu, điều trị rối loạn chuyển hóa lipid, ngăn ngừa tình trạng gan nhiễm mỡ.
Tác dụng ức chế một số loại vi khuẩn
Nước sắc nhân trần còn có tác dụng ức chế các loại vi khuẩn lao, trực khuẩn bạch hầu, thương hàn, phó thương hàn A, trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn E.coli, trực khuẩn lỵ, tụ cầu vàng, não mô cầu, virus cúm… Giúp điều trị trong các trường hợp nhiễm khuẩn.
Một số tác dụng khác: Ức chế sự phát triển của ung thư, hạ áp, điều trị thiểu năng vành, loét miệng, nấm da, mụn nhọt, mẩn ngứa…
Những đại kỵ khi uống nhân trần
Không nên kết hợp nhân trần với cam thảo
Lý do là vì nhân trần có tính chất đào thải nước còn cam thảo lại giữ nước. Do đó, khi kết hợp hai thảo dược này với nhau, chúng có thể gây tương tác thuốc, không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn tăng tác dụng phụ ngoài ý muốn.
Phụ nữ mang thai và đang cho con bú không nên uống
Phụ nữ mang thai và đang cho con bú nếu không có vấn đề về gan thì tốt nhất không nên dùng nhân trần. Khi uống nhiều dược liệu này có thể làm xuất tiết các tuyến trong cơ thể, dẫn đến mẹ bị mất sữa hoàn toàn hoặc chỉ có rất ít.
Không nên uống trà nhân trần hằng ngày
Nguyên nhân là vì vị thuốc có tác dụng lợi tiểu nên dẫn đến đào thải nhiều nước và các chất dinh dưỡng ra ngoài. Từ đó, bạn dễ bị mất nước, mệt mỏi, thiếu tập trung. Hơn nữa, nếu gan, mật không có vấn đề thì việc uống trà nhân trần hằng ngày sẽ khiến các cơ quan này phải tăng bài tiết, dẫn đến dễ tổn thương, mất cân bằng và dễ sinh bệnh.
Trẻ dưới 1 t.uổi không nên uống
Theo các chuyên gia Đông y cũng khuyến cáo, người già và trẻ nhỏ dưới 1 t.uổi cũng cần thận trọng với đồ uống mát, có tính giải nhiệt cao vì chức năng tiêu hóa của người già và trẻ nhỏ không ổn định, và do hệ tiêu hóa có khả năng hấp thụ kém nên nếu uống nước nhân trần nhẹ có thể dẫn tới tình trạng rối loạn tiêu hóa gây chướng bụng, tiêu chảy, chán ăn, nặng hơn thì có thể gây ra một số bệnh về đường ruột, mất nước, hôn mê.
Người bị tiêu chảy lạnh bụng không nên uống
Với những người cơ thể hư hàn lạnh bụng, hoặc đang bị tào tháo đuổi thì không nên uống nước nhân trần kẻo tình trạng bệnh thêm trầm trọng hơn.
Những lưu ý khác khi sử dụng nhân trần
Mua nhân trần ở những cơ sở uy tín, có nguồn gốc rõ ràng để đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Do khí hậu Việt Nam nóng ẩm nên khi mua và sử dụng nhân trần cần kiểm tra xem có bị ẩm, mốc không (nhân trần mốc gây bệnh cho người sử dụng).
Chỉ nên uống từ 1 đến 2 cốc nhân trần khi dùng để giải khát (nhân trần lợi tiểu dẫn đến thải nhiều gây mất nước khiến cơ thể mệt mỏi, thiếu tập trung).
Sử dụng nhân trần chữa bệnh gan, mật…cần tham khảo ý kiến của bác sỹ về phương pháp sử dụng, liều lượng…
Top 5 thảo dược tốt cho người viêm gan virus
Viêm gan virus, xơ gan là những căn bệnh nguy hiểm và phổ biến nhưng việc điều trị còn khó khăn, tốn kém và chưa triệt để.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu và khẳng định tác dụng rõ rệt của một số thảo dược với bệnh viêm gan virus, xơ gan gồm:
Top 1: Cà gai leo (Solanum procumbens)
Cà gai leo là dược liệu được nghiên cứu bài bản và kỹ lưỡng nhất với 4 đề tài cấp nhà nước, 3 đề tài tiến sĩ cùng hàng trăm công trình nghiên cứu khoa học khác.
Nhờ chứa nhiều glycoalkaloid, Cà gai leo được chứng minh có tác dụng: Hỗ trợ làm giảm nồng độ virus viêm gan cho người ở thể hoạt động và ngăn chặn virus bùng phát ở thể người lành mang bệnh, thậm chí làm âm tính với virus HBV, giảm nhanh các triệu chứng viêm gan virus.
Cây cà gai leo và sản phẩm từ Cà gai leo với tác dụng hỗ trợ kìm hãm virus viêm gan, ngăn chặn xơ gan.
Đề tài tại Bệnh viện 108 cho thấy dùng sản phẩm Gan Tuệ Linh (từ cây Cà gai leo và Mật nhân) hỗ trợ giảm các triệu chứng mệt mỏi, vàng da vàng mắt, ăn uống tốt; hỗ trợ giảm nhanh nồng độ virus trong m.áu và đặc biệt ghi nhận tới 6,1% bệnh nhân âm tính với viêm gan virus B sau 3 tháng sử dụng sản phẩm cùng thuốc điều trị.
Vì những tác dụng này, cà gai leo được các chuyên gia khuyên dùng kết hợp với phác đồ điều trị bằng thuốc Tây. Điển hình như sản phẩm Gan Tuệ Linh được bình chọn là Sản phẩm thảo dược số 1 cho người viêm gan virus, xơ gan với 89% người dùng hài lòng về tác dụng. Đây là sản phẩm quen thuộc, không thể thiếu với hầu hết bệnh nhân viêm gan virus, xơ gan tại nước ta.
Top 2: Kế sữa ( Silybum marianum)
Kế sữa có tác dụng hỗ trợ chống viêm trong điều trị viêm gan C.
Kế sữa được cả thế giới công nhận về tác dụng bảo vệ gan với hoạt chất chính là Silymarin vừa giúp chống viêm, chống oxy hóa vừa bảo vệ tế bào gan.
Trong một nghiên cứu được công bố năm 2005, các nhà khoa học đã xem xét một số thử nghiệm lâm sàng dùng cây kế sữa trong việc điều trị viêm gan C và viêm gan B cho thấy cây kế sữa giúp ngăn ngừa viêm liên quan đến viêm gan C và bảo vệ các tế bào gan khỏi bị tổn thương.
Chính vì vậy, kế sữa thường được dùng hỗ trợ điều trị cho người viêm gan C, giúp bảo vệ tế bào gan, hạ men gan hiệu quả.
Top 3: Diệp hạ châu đắng (Phyllanthus niruri L)
Diệp hạ châu đắng có tác dụng bảo vệ gan, ức chế sự phát triển của virus viêm gan B.
Đông y cho rằng diệp hạ châu đắng có vị hơi đắng, tính mát, có tác dụng lợi tiểu, tiêu độc, thanh can, hạ nhiệt… thường được dùng làm thuốc chữa bệnh về gan, thận, bệnh đường tiết niệu…
Các thí nghiệm về cây Diệp hạ châu đắng đã chứng minh cây thuốc này có tác dụng kháng virus viêm gan B, hạ men gan, bảo vệ gan. Khi dùng diệp hạ châu đắng cho người bệnh viêm gan B cũng không phát hiện thấy tác dụng phụ nào đáng lo ngại.
Top 4: Nhân trần ( Adenosma caeruleum R. Br)
Nhân trần có tác dụng bảo vệ gan trong đợt cấp viêm gan virus.
Theo Y Học Cổ Truyền, nhân trần có vị đắng, cay, tính hơi hàn, và có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, làm ra mồ hôi.
Khoa học hiện đại xác định, nhân trần hỗ trợ điều trị viêm gan cấp do virus gây ra nhờ tác dụng giảm các chỉ số men gan, bilirubin về ngưỡng bình thường. Các triệu chứng vàng da, mệt mỏi, chán ăn…ở người bệnh cũng được cải thiện rõ rệt, do đó giúp thải trừ độc của gan kháng viêm mạnh ở giai đoạn cấp tính.
Lưu ý Nhân trần có tính mát nên những người có thể đang có hàn, bị lạnh bụng hoặc không có bệnh lý về gan thì không nên uống.
Top 5: Cây bàn tay ma (Heliciopsis lobata (Merr.) Sleum)
Cây bàn tay ma có tác dụng hỗ trợ bảo vệ gan khỏi sự tấn công của virus viêm gan.
Theo kinh nghệm dân gian, cây bàn tay ma có tác dụng lợi tiểu, chống viêm, dùng trong các trường hợp viêm gan siêu vi trùng, vàng da, mắt vàng, ăn kém…
Nhiều công trình nghiên cứu cũng công nhận về tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh lao hạch, viêm gan virus, giúp thanh nhiệt giải độc của cây thuốc này. Đó là nhờ trong thành phần của cây có chứa chất kháng sinh mạnh, giúp người bị viêm gan, xơ gan chống viêm, bảo vệ chức năng gan hiệu quả.
Trên đây là 5 thảo dược tốt nhất cho người viêm gan virus mà người bệnh có thể tham khảo để sử dụng. Cần lưu ý lựa chọn thảo dược chuẩn, đảm bảo không chứa dư lượng chất không mong muốn. Hiện nay, tại Việt Nam mới chỉ có vùng trồng cà gai leo Tuệ Linh là được Bộ Y tế chứng nhận đạt chuẩn GACP-WHO, cho hàm lượng dược chất cao gấp 7-8 lần loại thông thường và đã được bào chế thành dạng viên nén để sử dụng, là lựa chọn đáng tin cậy cho người bệnh viêm gan virus.
